Vrouwen en alcohol

Mariëtte Wijne

De cijfers van de Vlaamse Anonieme Alcoholisten liegen er niet om. In 1975 was de vrouw-man verhouding onder hun leden 1 op 7. Intussen is die bijna 1 op 2,5. Waarom drinken vrouwen meer dan vroeger? En waarom blijft de schaamte zo groot?

 Mariëtte Wijne is een moedige vrouw. De Nederlandse tekstschrijver en illustratrice pakte in het najaar van 2009 haar drankprobleem aan en schreef daarover een openhartig en zeldzaam grappig boek.

Aan de basis van Nou, nog eentje dan – een dagboek doorspekt met interviews met lotgenoten en experts – ligt een simpel voornemen: ‘Ik zou een jaar van de fles blijven zoals nog nooit iemand van de fles was gebleven.’

Het plan in de praktijk brengen was niet eenvoudig maar lukte na een opname in een ontwenningskliniek en met hulp van de AA. Of Wijne een alcoholiste was kan ze niet met zekerheid zeggen – op haar dieptepunt dronk ze een fles wijn per dag; toen ze zich liet opnemen was dat minder. Wat wel vaststaat is dat haar leven echter en rijker aanvoelt zonder wijn of Tripel.

Met Nou, nog eentje dan wil Mariëtte Wijne andere vrouwen inspireren om te stoppen met (te veel) te drinken. Van de maatschappij ervaart ze weinig hulp: die roept vooral hoe gezellig het is om samen ‘een glaasje’ te drinken. Van alle drugs is alcohol met stip het meest sociaal aanvaard.

Wijne: “Ik heb besloten om mezelf een beter leven te gunnen, zonder drank.” Een juiste beslissing voor elke probleemdrinker, man of vrouw.       

 RISICOVROUWEN

  Wie zijn de naar schatting 375.000 Vlaamse probleemdrinkers?

Hun profiel is de jongste tien jaar vervrouwelijkt. De media portretteren de carrièrevrouw graag als de nieuwe alcoholist. Klinisch psychologie Sibyl Pien, verbonden aan de Antwerpse privékliniek voor verslavingszorg Solutions, wil dat nuanceren: “Onder onze cliënten zijn er ambitieuze vrouwen van dertig die bezwijken onder de combinatie van hun carrière en gezin.

Maar ook de huisvrouwen blijven een risicogroep. Wij zien veel vrouwen die zichzelf wegcijferen voor hun gezin en die onvoldoende voor hun eigen interesses opkomen. Enerzijds zitten ze regelmatig alleen thuis, anderzijds vraagt het milieu van hun partner dat ze vaak dineren of lunchen. Dat kan een gevaarlijke combinatie zijn.

Een derde risicogroep zijn de vrouwen die er alleen voor komen te staan na een scheiding of sterfgeval, zeker als daar financiële zorgen bij komen.” Mariëtte Wijne herkent zich in geen van de bovenstaande typeringen. Ze is eerder de gevoelige creatieveling die viel voor de valse romantiek rond alcohol. Sibyl Pien: “Eigenlijk kan elke vrouw in elk milieu verslaafd raken. Hoe kwetsbaar is haar karakter? Zit alcoholisme in de familie? Hoe ging men in haar jeugd en sociale cirkel met drank om? Dat zijn de belangrijke vragen.”

 

MINDER TOLERANT

 Er is een verschil tussen mannen en vrouwen die drinken. Een oppervlakkig verschil zit in de drank waarvoor ze zwichten.

Bij mannen is dat meestal sterke drank, veel vrouwen kiezen wijn of wodka. Die keuze is niet altijd bindend. Inge (40): “Ik raakte verslaafd aan Amaretto maar dat heeft veel calorieën. Ik verdikte en stapte over naar Ricard.” Een essentiëler verschil zit in het verhoopte effect van alcohol. Zowel mannen als vrouwen drinken tegen de blues en om problemen te ontvluchten.

Bijna alleen mannen drinken voor de kick en de positieve roes. Op vlak van tolerantie is het contrast tussen de seksen het grootst. Lichamelijk breken vrouwen alcohol trager af omdat ze minder gewicht en minder lichaamsvocht hebben dan mannen.

Overmatig alcoholgebruik is altijd slecht voor de hersenen en de lever maar vrouwen berokkenen hun lichaam gelijkaardige schade met minder consumpties. Tenslotte oordeelt de maatschappij strenger voor zichtbaar dronken vrouwen dan mannen. Sibyl Pien: “Alcoholisme bij vrouwen blijft een taboe. Drinkende vrouwen beoordelen zichzelf ook bijzonder streng.

Ze drinken stiekem thuis en schamen zich daarover. Aan de basis van hun verslaving zitten gevoelens van eenzaamheid, onzekerheid of minderwaardigheid. Een carrièrevrouw die drinkt om de dagelijkse stress aan te kunnen volgt eerder een mannelijk gedragspatroon.”

 LAATTIJDIG ALARM

 Bij Solutions gaan ze ervan uit dat elke verslaving een vlucht is. Mensen kunnen problemen, veranderingen of gevoelens niet aan en zoeken een uitweg in alcohol of andere middelen.

Inge (40): “Op vergaderingen van mijn AA groep praten we meer over emoties dan over drinken. Alcoholisten zijn gevoelige mensen, we gebruiken de vergaderingen als een uitlaatklep. Ooit grepen we naar de fles omdat we ons overvraagd voelden. Dat punt mogen we niet opnieuw bereiken. We moeten goed voor onszelf zorgen.” Vooral vrouwen hebben het daar moeilijk mee. Ze geven niet graag toe dat het leven hen teveel wordt.

Sibyl Pien: “Vrouwen denken dat ze alles moeten aankunnen en gecombineerd krijgen. Ze zorgen zo perfectionistisch voor anderen dat ze zichzelf daarbij vergeten. Sommige cliënten slepen hun drankprobleem al een half leven mee. Ze trekken veel te laat aan de alarmbel.” Doorgaans vinden vrouwen dat ze op eigen houtje moeten kunnen stoppen of met de hulp van de huisarts en Refusal, een medicijn dat je ziek maakt wanneer je erbij drinkt.

De drempel voor een opname in een ontwenningskliniek is groot. Sibyl Pien: “Vrouwen voelen zich onmisbaar binnen het gezin. Zelfs na een grote crisis – wanneer ze zichzelf buiten bewustzijn dronken of de kinderen ergens vergaten – verkiezen ze ambulante hulp boven een opname. Meestal houden ze die hulp niet aan nadat de crisis voorbij is. Hun omgeving eist ook dat ze de draad zo snel mogelijk heropnemen, terwijl het tijd kost om een verslaving te overwinnen.”

 VANDAAG VOLSTAAT

 Herstellen van een verslaving duurt lang omdat het werk vraagt op drie fronten.

Eerst is er de lichamelijke ontwenning met klachten zoals beven en transpireren. Daarnaast speelt het psychologische aspect. Chronisch drinken verandert de persoonlijkheid. Wie wil stoppen moet z’n nuchtere zelf opnieuw leren kennen en de confrontatie aangaan met verdrongen gevoelens of trauma’s. Alleen als je weet waarom je ooit begon met drinken kun je voorkomen dat je hervalt.

Sibyl Pien: “De Anonieme Alcoholisten hanteren drie pijlers: body, mind en spirit. Ook bij Solutions maken wij ruimte voor het spirituele. Een cruciale stap voor elke verslaafde is de erkenning van zijn of haar machteloosheid.”

 De Anonieme Alcoholisten ontstonden in het Amerika van de jaren ’30. Klinkt hun derde pijler – de oproep tot overgave aan een hogere macht – vandaag niet gedateerd? Sibyl Pien: “Belangrijk is vooral dat verslaafden zich openstellen om te luisteren naar een ander.  De hogere macht waarop ze terugvallen kan de dynamiek in hun AA groep zijn of de raad van hun persoonlijke begeleider. Het hoeft niet de leer van Jezus of Boeddha te zijn, maar het kan.”

Inge (40): “Het spirituele luik zegt mij vooral dat ik niet alleen sta. Ik kan en mag ergens moed putten om te veranderen en de beste versie van mezelf te zijn.” Je zou het  waarschijnlijk kunnen omdraaien. Juist het ontbreken van spiritualiteit in onze samenleving en ons onwrikbaar geloof in zelfredzaamheid brengt veel mensen tot de fles. Sibyl Pien: “Absurd hoge eisen zijn voor niemand gezond. Onze aanpak is daarom holistisch en mindful. Onze cliënten hoeven niet te beloven om nooit meer te drinken. Het volstaat als ze vandaag, hier en nu, nuchter blijven. En dat elke dag opnieuw.”

  Julie (34), na 11 jaar drinken nu 7 jaar gestopt

“Vanaf m’n zestiende mocht ik uitgaan. Ik dronk dan stevig en herinnerde me de volgende ochtend bijna niets. Ik was onzeker en dacht dat vrienden mijn drinkgedrag bewonderden. Terwijl ik vooral beschamende dingen deed.

Mijn ouders drinken allebei en stelden geen grenzen. Toch hield ik me een beetje voor hen in. Rond m’n 25e ging ik alleen wonen. Alles escaleerde omdat ik ook tijdens de week begon te drinken.

Toen ik mijn man leerde kennen, zei hij meteen dat ik moest minderen. Ik ging een paar keer naar de AA maar het voelde niet goed. Mijn probleem leek kleiner dan dat van de andere leden. Ik vond het voornemen om ‘nooit meer’ te drinken ook overdreven. Ik wou liever afbouwen op eigen houtje.

Dat lukte – maar nooit lang. Tijdens mijn zwangerschappen kon ik geen negen maanden zonder alcohol. Daarover voelde ik mij zo schuldig. Toen mijn zoontje drie was en m’n dochter één ontdekte ik www.stoppen.be Ik schreef me in voor hun mailinggroep. Geleidelijk gaf ik toe dat ik een probleem had.

Ik stapte opnieuw naar de AA en nu klikte het wel. Hun 12 stappen programma genas mij van mijn zelfbeklag. Ik ben vaak ziek geweest door het drinken en deed lage dingen. Mijn nuchtere leven is veel beter. Ik geniet van de kinderen, de hond, een wandeling, mijn werk… Vroeger telde ik af tot 18u omdat ik dan kon drinken.

Als mijn kinderen ouder zijn ga ik hen alles vertellen. Als waarschuwing, want drinken heeft een genetische basis. En als verklaring voor al die AA vergaderingen waar mama naartoe gaat.”

 Inge(40), na 8 jaar drinken nu 2 jaar gestopt

“Ik kom uit een hardwerkende familie zonder verslavingen. Ik had een positief beeld van alcohol: het hoorde bij feestjes en ontspanning. Rond mijn dertigste begon ik ’s avonds Amaretto te drinken. Ik weet niet waarom, ik had geen problemen.

Die kwamen er snel – door het drinken. Ik kwam vaak te laat in de familiezaak en maakte boekhoudkundige fouten. Mijn ouders en zus spraken me erop aan. Ik vluchtte van die kritiek in nog meer alcohol.

Als je een fles Amaretto drinkt per avond moet je ook overdag drinken om te kunnen functioneren. ’s Zondags lukte het me na één glas om toch een uitstapje te maken met de kinderen ondanks mijn kater. Dat verminderde mijn schuldgevoelens.

Zolang ik dronk, was ik wrokkig en egoïstisch – een andere persoon. Ik loog, stal en saboteerde. Mijn twee oudste zonen moesten voor zichzelf zorgen en ik zette mijn kleutertje tot ’s middags voor de tv. Ik werd meerdere keren opgenomen in het ziekenhuis. Zonder resultaat: nuchter kon ik mijn leven niet aan.

Op een nacht, toen mijn ouders met de kinderen op reis waren, kwam ik zwetend tot inzicht. Ik leed aan hartritmestoornissen, gal- en leverproblemen. Hoe was het zover gekomen? Ik wou toch een goede mama zijn?

De volgende ochtend bekeek ik een folder van Solutions. Op eigen initiatief trok ik vier maanden naar hun Zuid-Afrikaanse kliniek. Terug thuis gooide ik mijn leven om.

Ik maakte het goed met mijn gezin en familie, ging opnieuw studeren, doe nu vrijwilligerswerk en ben bij de AA. Ik heb mijn verleden positief omgebogen en ben opgelucht dat ik nooit meer moet liegen.”